Alergie pokarmowe stają się coraz powszechniejszym problemem wśród dzieci i młodzieży. Dla osób, których dzieci borykają się z alergią, codzienność może być pełna wyzwań i obaw. Jednak właściwa wiedza i podejście mogą znacznie ułatwić codzienne funkcjonowanie dziecka i osób w jego otoczeniu.
Co to są nietolerancje pokarmowe?
Nietolerancje pokarmowe to sytuacje, kiedy organizm dziecka nie może trawić pewnych pokarmów. Najczęstszymi objawami nietolerancji są problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak bóle brzucha, wzdęcia, czy biegunka. W przeciwieństwie do alergii, nietolerancje nie wywołują reakcji układu odpornościowego, co oznacza, że nie zagrażają one życiu dziecka, choć objawy mogą być uciążliwe. Eliminowanie produktów z diety może prowadzić do licznych niedoborów, na które organizm dziecka jest szczególnie wrażliwy. Należy szukać przyczyny pod kontrolą lekarza i wprowadzać ewentualną dietę eliminacyjną pod kontrolą doświadczonego dietetyka.
Czym jest alergia pokarmowa?
Alergia pokarmowa to reakcja układu odpornościowego na spożyte pokarmy. Występuje, gdy niejako organizm dziecka myśli, że jakiś pokarm jest wrogiem i atakuje go. Może to prowadzić do różnych reakcji, od wysypki po poważne problemy z oddychaniem i wstrząs anafilaktyczny, o którym przeczytasz tutaj. Tutaj sprawa jest naprawdę poważna.
Po czym poznać, że dziecko ma alergię pokarmową?
U niemowląt, pierwsze objawy alergii pokarmowej, szczególnie związane z uczuleniem na białko mleka krowiego, mogą pojawić się już w pierwszych tygodniach życia. Alergia na białka mleka krowiego, dotycząca w Polsce ok. 3% pacjentów poniżej 2. roku życia, stanowi najczęstszą postać alergii na pokarm u niemowląt i małych dzieci.
Najczęstsze objawy alergii pokarmowej to problemy żołądkowo-jelitowe, skórne oraz oddechowe. Alergia pokarmowa może przebiegać w różnym stopniu nasilenia, co pozwala na wyróżnienie jej łagodnej, umiarkowanej i ciężkiej postaci. U osób z IgE-zależną nadwrażliwością na alergeny pokarmowe*, objawy alergiczne mogą pojawić się podczas spożycia lub w ciągu 1–2 godzin od spożycia danego pokarmu. W niektórych sytuacjach reakcja alergiczna może wystąpić nawet po 72 godzinach. Objawy alergii pokarmowej często się powtarzają i pojawiają się ponownie przy kolejnych kontaktach z alergenem.
Każde dziecko może inaczej reagować na różne jedzenie. Dlatego ważne jest, aby obserwować dziecko i reagować, gdy coś wydaje się nie w porządku.
Kilka typowych objawów, które mogą sugerować obecność alergii pokarmowej u dziecka:
- Problemy żołądkowo-jelitowe (objawy te mogą obejmować biegunkę, zaparcia, ulewania, wymioty, kolki jelitowe, wzdęcia czy bóle brzucha).
- Objawy skórne (dziecko może mieć wysypki, zaczerwienienia, swędzenie, pokrzywkę, atopowe zapalenie skóry (AZS) czy obrzęk skóry).
- Objawy ze strony układu oddechowego (mogą to być kaszel, katar, kichanie, duszności, chrypka czy reakcje astmatyczne).
- Objawy ze strony jamy ustnej (często występuje zespół alergii jamy ustnej (OAS), który objawia się swędzeniem, pieczeniem lub obrzękiem wokół ust, języka czy gardła po spożyciu alergenu).
- Reakcje ogólne (mogą to być zmiany nastroju, drażliwość, zmęczenie, utrata apetytu, nieprawidłowy wzrost czy problemy ze snem).
W przypadku wystąpienia u dziecka jakiegokolwiek z tych objawów po spożyciu określonego pokarmu należy skonsultować się z lekarzem lub wykwalifikowanym dietetykiem, zwłaszcza jeśli objawy są powtarzalne. Lekarz może zlecić badania diagnostyczne, takie jak testy skórne, testy z krwi czy eliminacyjne diety, aby potwierdzić lub wykluczyć alergię pokarmową oraz określić plan postępowania. W przypadku silnych reakcji alergicznych, takich jak duszności czy obrzęk gardła, należy natychmiast wezwać pomoc medyczną.
Szybkie rozpoznanie i leczenie alergii pokarmowej może zapobiec długoterminowym konsekwencjom zdrowotnym dla dziecka.
Czy z alergii i nietolerancji pokarmowych się wyrasta?
Przebieg dolegliwości jest różny u każdego dziecka.
Alergie pokarmowe u niemowląt i małych dzieci często ustępują wraz z wiekiem, wraz z dojrzewaniem układu immunologicznego. Dotyczy to szczególnie alergii na białko mleka krowiego, jaj kurzych czy soi. Natomiast alergie na orzechy ziemne, owoce morza czy niektóre ryby niestety zwykle pozostają na całe życie.
Nietolerancje pokarmowe takie jak, nietolerancja laktozy (cukru mlecznego) mogą wystąpić np. po przebytym nieżycie żołądkowo-jelitowym (tzw. grypie żołądkowej). Gdy osłabiony przewód pokarmowy nie produkuje wystarczającej ilości enzymów trawiennych. Wówczas chwilowa modyfikacja diety wystarczy, aby objawy nietolerancji ustąpiły i organizm się zregenerował.
Co robić, a czego nie robić na własną rękę?
Jeśli podejrzewasz u swojego dziecka alergię lub nietolerancję pokarmową, niezbędna jest konsultacja z lekarzem lub wykwalifikowanym dietetykiem.
Samodzielne eliminowanie pokarmów z diety dziecka może być niebezpieczne i prowadzić do niedoborów pokarmowych. Lekarz zleci odpowiednie badania diagnostyczne, m.in. testy alergiczne, które pozwolą na precyzyjne określenie przyczyny problemu.
Pamiętaj:
- Nie lekceważ objawów takich jak wysypka, biegunka, wymioty, bóle brzucha czy problemy z oddychaniem, które mogą pojawić się po spożyciu określonych pokarmów.
- Prowadź dziennik żywieniowy. Notuj co je Twoje dziecko oraz reakcje organizmu na poszczególne produkty spożywcze. To pomoże zidentyfikować potencjalne alergeny.
- Dokładnie czytaj etykiety produktów spożywczych i zwracaj uwagę na zawarte w nich alergeny.
- Naucz swoje dziecko, jak unikać składników, na które jest uczulone i jak reagować w przypadku wystąpienia objawów alergii.
- Stosuj się ściśle do zaleceń lekarskich i dietetycznych dotyczących diety dziecka.
- Istnieje wiele sprawdzonych przepisów i produktów spożywczych dedykowanych dzieciom z alergiami i nietolerancjami pokarmowymi, które pozwolą Ci skomponować smaczne i pełnowartościowe posiłki dla dziecka.
Pamiętaj, że nie jesteś sam! W poradzeniu sobie z alergią u dziecka mogą pomóc liczne grupy wsparcia i organizacje pozarządowe, które oferują wiedzę, doświadczenie i cenne wskazówki.
Dodatkowe wsparcie:
- Europejska Akademia Alergologii i Astmy Pediatrycznej (EAACI)
- Polskie Towarzystwo Alergologii
- Nasza Alergia. Alergiku, nie jesteś sam ! – grupa wsparcia Facebook
- Strefa Alergii – grupa wsparcia – grupa wsparcia Facebook
*Alergia IgE-zależna – to jeden z typów alergii pokarmowej. W tym konkretnym rodzaju reakcja alergiczna wywoływana jest za pośrednictwem przeciwciał IgE i następuje bardzo szybko: zaledwie kilka minut od zjedzenia uczulającego pokarmu. Reakcję może wywołać spożycie nawet niewielkiej ilości pokarmu z alergenem.
Bibliografia:
1Kaczmarski, M., & Bartuzi, Z. (2016). Wybrane aspekty epidemiologiczne alergii pokarmowej wieku dziecięco-młodzieżowego i dorosłego. Alergologia Polska-Polish Journal of Allergology, 3 (2), 46-55
2Krzysztof Marek, (2013). Alergia pokarmowa u dzieci, Forum Medycyny Rodzinnej, 7 (6), 350–351
3Andrea Horvath, Elżbieta Jarocka-Cyrta, Anna Nowak-Węgrzyn, Łukasz Błażowski, Hanna Szajewska, Beata Cudowska, Agnieszka Krauze, Ryszard Kurzawa, Agata Stróżyk (2021). Diagnostyka i leczenie alergii na białka mleka krowiego. Stanowisko Sekcji Alergii na Pokarmy Polskiego Towarzystwa Gastroenterologii, Hepatologii i Żywienia Dzieci; Standardy Medyczne Pediatria, ISSN 2080-5438, 18 (6), 342-362
4Dadas-Stasiak, E., Kalicki, B., & Jung, A. (2010). Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii. Pediatria i Medycyna Rodzinna, 6 (2), 92-99
5Sicherer, S. H., & Sampson, H. A. (2018). Food allergy: Epidemiology, pathogenesis, diagnosis, and treatment. Journal of Allergy and Clinical Immunology, 141(1), 41-58
